Home » Artikel

Zien is kennen

In het eerste nummer van 2010 van Sociologie Magazine staat een column van Bart van Heerikhuizen. In dit nummer heeft hij het over sociologen op Youtube. In zijn column hieronder vindt u ook de linkjes naar de filmpjes.

Door Bart van Heerikhuizen

Eén van de leukste programma’s op de iPhone heet Tjilp. Je ziet foto’s van vogels en als je die op het touch-screen aanraakt, hoor je hoe ze zingen. Dat is een groot voordeel vergeleken met de bekende vogelgidsen, zoals het beroemde boekje Zien is kennen. Teksten die een transcriptie bieden van vogelgezang zijn nu eenmaal niet erg evocatief. Maar door het programma Tjilp herken je gemakkelijk de klanken van fitis en koolmees. Je steekt de iPhone in je broekzak, je wandelt het bos in en er gaat een vogelwereld voor je open.
Iets dergelijks geldt voor de stemmen van sociologen. Wanneer ik college geef over de theorie van Wallerstein, dan hoor ik zijn stem in mijn hoofd: die dreunende Amerikaanse cadans. Voor studenten die Wallersteins stukken moeten lezen zou het een steun zijn als ze de auteur van die woorden even zouden kunnen horen en zien. En dus zou er eigenlijk een Tjilp voor sociologen moeten zijn. Je raakt het beeldscherm aan en je hoort de luide stem en ziet de brede gebaren van Immanuel Wallerstein. Met de iPhone in je broekzak loop je het academische bos in en er gaat een sociologenwereld voor je open.
Maar dat kan nu al! De iPhone is immers een kleine computer waarmee je over het internet kunt navigeren en op dat internet bevindt zich Youtube.
Youtube is een snel groeiend bestand van korte video-fragmenten. Soms zijn die gemaakt door amateurs, soms door professionele filmmakers, dikwijls zijn het legaal of illegaal uit films of televisieprogramma’s geknipte stukjes. Voor de socioloog is er nog niet zo veel te vinden, hoewel... Zoek eens op ‘breaching experiment’. Temidden van flauwe video’s van studenten die met een mobieltje filmen hoe ze iemand er in laten lopen, kom je ook stukjes tegen waarmee je een collegezaal aan het denken kunt zetten.
Maar voorlopig is Youtube voor sociale wetenschappers vooral interessant vanwege de filmpjes waarin prominente beoefenaren van mensenwetenschappen optreden. Youtube bedient de filosofen het best: men kan er kijken en luisteren naar Heidegger (in het Duits met Engelse ondertitels), Albert Camus, Jean-Paul Sartre, Simone de Beauvoir, Bertrand Russell, Noam Chomsky en Karl Popper (onder meer in gesprek met Helmuth Schmidt!). Maar ook sociologen vinden hier veel van hun gading. Zo kan men kijken naar oude interviews met Adorno, Horkheimer, Marcuse, Habermas (de laatste twee zowel in het Duits als in het Engels), een zeer energieke Foucault en een indrukwekkende Hannah Arendt. De onlangs op hoge leeftijd overleden cultureel antropoloog Lévi-Strauss is op veel filmpjes te bewonderen. Dat komt mede doordat de Fransen zeer actief zijn op Youtube. Zo is er een interview te vinden met Raymond Aron (over mei ’68) en een gesprek dat de voormalige linkse presidentskandidate Ségolène Royal voerde met de beroemde socioloog Alain Touraine.
Toegegeven: enkele zeer grote sociologen, zoals Elias, Merton en Collins, zijn niet te vinden op Youtube, maar dat is een kwestie van tijd. En verder zijn Nederlandse sociologen vrijwel afwezig. Iteke Weeda, Dick Pels en Willem Schinkel, daar moeten we het voorlopig mee doen.
Maar wat is het een geweldige uitbreiding van de didactische mogelijkheden dat je nu in een les over Pierre Bourdieu, Zygmunt Bauman, Anthony Giddens of Jürgen Habermas de studenten gedurende vijf minuten kunt laten kijken en luisteren naar deze geleerden. De klank van de stem, de mimiek, de motoriek, het maakt de bestudeerde auteur onvergetelijker.
In mijn colleges maak ik steeds vaker gebruik van deze prachtige fragmenten. Ik heb voor mezelf een bestand gemaakt van de mooiste interviews met vooraanstaande sociologen. Dat bestand heet Tjilp. Want sociologen zijn net als vogels: zien is kennen.

Deze column is eerder verschenen in Sociologie Magazine nummer 1 van 2010.